حمیدرضاآفریده

محمدطریقت (متولد 24 مهر ماه 1356 )
کارشناس زبان و ادبیات انگلیسی
تالیف کتاب از خانقاه تا تصنیف
تالیف کتاب ریتم از نگاهی دیگر(3 جلد)
تنظیم آلبوم شور سرمستان اثر علی طریقت
نتظیم آلبوم سر آغاز… اثر علی طریقت
نوازنده دف در آلبوم طلسم اثر کیوان هنرمند
نوازنده دف و سنتور در آلبوم جام الست اثر علی طریقت
نوازنده دف در موسیقی فیلم ازدواج صورتی اثر کیوان هنرمند
نوازنده دف در موسیقی فیلم مستند فرش اثر کیوان هنرمند

رپرتاژ . هدف از نگارش این کتاب برای شما چه بوده است؟
در مورد تالیف کتاب ریتم از نگاهی دیگر باید عرض کنم که من همیشه به دنبال این بودم تا بتوانم آنچه را که می دانم به طور کامل به هنرجویان منتقل کنم. به این منظور در کنار کتاب های آموزشی موجود همواره دست نوشته هایی نیز برای هنرجویان فراهم کردم تا نگارش وسیع تر نسبت به دف و اجرای آن داشته باشند. به طور مثال اگر در کتابی برای آموزش چنگ تنها به 5 یا 6 تمرین پرداخته شده بود، من آن قدر تمرین در ارتباط با چنگ می نوشتم و تکرار می کردم تا دیگر جای هیچ سوال و شکی نباشد. همین امر باعث این شه تا اطرافیان برداشت های مختلف از جمله سخت گیرانه و یا با حوصله و شاید هم وسواسی از من داشته باشند در صورتی که تنها هدف من این است که کاری را که می بایست انجام داده شود به بهترین نحو صورت گیرد. چون هیچ گونه اجباری نیست که انسان حتماً نوازنده یا آهنگساز و یا مولف و.. باشد. پس برای مثال اگر می خواهد آهنگی بسازد بهتر است به جاودانه شدن آن فکر کند.
به نظر من یک نوازنده علاوه بر مهارتهای اجرایی که طی تمرینات خود به دست می آورد می بایست به بررسی تاریخ ساز خود، اساتید آن ، تجزیه و تحلیل آثار و جنس و ابعاد ساز خود نیز بپردازد، در این کتاب با آزمونهایی که در بین درس ها مطرح گردیده سعی بر آن شده تا شناخت هرچه بیشتر هنرجویان با دف و گذشته ی آن حاصل شود.
همچنین از ابتدایی ترین مطالب همچون شمارش به تنهایی تا تثوری هایی که مربوط به دف می باشد را به شیوه ای که خسته کننده و کلیشه ای نباشد و به صورت کاملاً طبقه بندی شده در سه جلد که جلد اول آن هم در دسترس می باشد تالیف کرده ام.
نکته ای که حائز اهمیت است این است که می بینیم دف با وجود قدمتی که دارد اما چند سالی است که به طور جدی وارد عرصه ی موسیقی شده است برای همین از لحاظ قوانین اجرایی بسیار متفاوت است و هرکس به زعم خود شیوه ای برای نواختن دارد و آن را می پسندد و آموزش می دهد و متاسفانه هنوز اتفاق نظر واحدی وجود ندارد
مثلاً جایگاه نت do در همه جای دنیا مشخص است ، اما در دف هنوز واژه "تم " و یا " بک " به معنی واحدی
ثبت نشده تا چه رسد به طرز اجرایی واحد آن  چون کتاب ریتم از نگاهی دیگر کتاب کمک آموزشی است می بایست طوری طراحی می شد تا نوازندگان بتوانند با هر شیوه ای که آموزش دیده اند از این کتاب بهره ببرند.
به همین منظور هیچ گونه اشاراتی به شیوه ی قرار گرفتن دف بر روی دست و یا اجرای حرکات به صورت تصویری نشده و فقط به نکات آکادمیک و عملی آن پرداخته شده است.

-پشتوانه ی فکری شما از انتخاب چنین نامی برای کتاب چه بوده است؟
در این کتاب به بررسی میزان ها به صورت کلی پرداخته شده است و تنها به ذکر میزان نماهایی همچون 4/2 و 4/4 و 8/6 اکتفا نکردم. به همین منظور وقتی کسی با قاعده ی دو ضربی ها و سه ضربی ها و چهار ضربی ها و.. ریتم آنها را آشنا شود دیگر کار مشکلی برای وی نخواهد بود. به همین دلیل اسم این کتاب را ریتم از نگاهی دیگر نام گذاری کردم.

-شمادر این کتاب با مفاهیم غیر از سایر کتب آغاز کردید... مثلاً به جای مفاهیم اولیه با اصطلاحی چون سنکوپ کتاب را آغاز کردید؟ علت این ساختار شکنی چه بوده است؟
انسان برای دست یابی به نظم باید در ابتدا دوران بی نظمی را سپری کند همچون کودکی که برای راه رفتن بارها به زمین می خورد. این بی نظمی تعریف ساده ی از سنکوپ است. یعنی در ابتدا هنرجویان بدون آنکه خود بخواهند سنکوپ های ابتدایی را اجرا می کنند و در کلاس به آنها آموزش داده می شود که نه تنها سنکوپ اجرا نکنند، که با نظم بیشتری به اجرای ریتم ها بپردازند. سنکوپ انواع مختلفی دارد که به توضیح آن در کتاب پرداخته شده است. ساده ترین نوع سنکوپ همان جابجایی تاکید بر روی ضربها می باشد. پس من ساختار شکنی انجام ندادم و فقط از اجراهایی که افراد در ابتدا به آن می پردازند استفاده کردم و یکی از انواع سنکوپها را به این شکل معرفی کردم.

-استفاده از این کتاب چه نتیجه ای را برای هنرجویان به ارمغان می آورد؟
عدم توانایی هنرجویان برای نوشتن آنچه به ذهنشان می آمده موضوعی بوده که همواره ذهن من را به خود مشغول کرده است. یکی از اهداف من در چاپ این کتاب همین موضوع بوده است که در انتهای هر درس از هنرجویان بخواهم که قطعه ای را بنویسند که خوشبختانه هر چند مدت بسیار کوتاهی است که از چاپ این کتاب می گذرد اما احساس می کنم که این مشکل تا حدی بر طرف شده است. همچنین در این کتاب سعی شده تا جایی که امکان دارد ریتم ها از حالت شرطی بودن درآورده شود، به طور مثال همیشه بعد از حرکت " تم" حرکت چپ اجرا می شده اما تمرین هایی در این کتاب وجود دارد که با چپ شروع و با "تم" ختم می شوند. این تمرین توانایی همسان بودن دست ها را بوجود می آورد و در نتیجه تمام این تلاش ها و تحقیقات من در راستای درک بهتر و راحت تر  بودن یادگیری این ساز برای علاقمندان بوده است که شاید با نگارش این کتاب به نوبه ی خود در این عالم بی انتهای موسیقی اثر بخش بوده باشم

- کلام آخر؟
هنر ایران زمین همواره در طول تاریخ در چهار چوب باید ها و نباید ها قرار گرفته اما هنرمندان با شکستن سکوت خود ثابت کردند که عشق به فرهنگ و اصالت ایرانی چیزی فراتر از این ها است. گرچه آهنگسازان، نویسندگان، نقاشان و.... بر این موضوع کاملاً واقف اند که پس از سالها زحمت برای خلق یک اثر تنها خستگی است که برایشان به یادگار می ماند با این حال دست از تلاش خود بر نمی دارند تا امانت داری مطمئن برای حفظ و اشاعه ی فرهنگ اصیل ایرانی باشند.هدف از نوشتن این کتاب بیان ارزشها و توانائی های دف این کهن ساز پر رمز و راز می باشد. دف با وجود قدمت بسیاری که دارد اما چند سالی بیش نیست که به طور جدی وارد عرصه ی موسیقی شده و بسیار مورد استقبال قرار گرفته است. همین امر باعث گردیده که عده ای از روی نا آگاهی با نادیده گرفتن ارزشهای دف، حرمت این ساز را شکسته و مسیر آن را که زادگاهش مکانی مقدس به نام خانقاه بوده است به سفره خانه ها و مجالس که هدفی جز سودجویی از نوای پرشور و مست کننده ی دف را ندارند تغییر بدهند به شاید این کار باعث ایجاد شبهه در اذهان عمومی شده که معتقدند آموزش دف بسیار ساده است و تنها با چند جلسه کلاس حتی به مقام استادی نیز می رسند!.....
در حالیکه برای فراگیری این ساز همانند سازهای دیگری بس دشوار را باید پیمود. همچنین متاسفانه بعضی از نوازنده های تنبک نیز به تدریس دف اشتغال دارند و چون این دو ساز از لحاظ تکنیکی کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند لطمه ای جبران ناپذیر به هنرجویان آن وارد خواهد آمد.کتاب ریتم از نگاهی دیگر یک مجوعه ی سه جلدی می باشد که در آن سعی شده به زبانی ساده مطالب آموزشی ساز دف بیان شود که شامل بررسی میزان های ساده،مختلط،ترکیبی،ریتم ها، تئوری موسیقی، تکنیکهای اجرایی و آزمونهای متعدد می باشد. این مجموعه به صورت مکمل کتب آموزشی و برای کلیه سبکهای دف نوازی می باشد.
امید است که خدمتی بسیار ناچیز به هنر این سرزمین و تمام کسانی که به نحوی برای بقای فرهنگ اصیل ایرانی تلاش می کنند کرده باشم.

گزارش موسیقی – اردیبهشت 1389

بزرگان موسیقی سنتی ایران (حمیدرضا آفریده)